Φάκελος - 20 ερωτήσεις και απαντήσεις για...
Tι πραγματικά συμβαίνει με τη ραγδαία, τα τελευταία χρόνια, άνοδο της τιμής του πετρελαίου; Προσεγγίζουμε το όλο θέμα δίνοντας 20 απαντήσεις σε 20 καυτά ερωτήματα.
ΣYNEPΓAΣTHKAN: NIKOΣ TΣAΔAPHΣ, ΓIΩPΓOΣ K. ΓKOTΣINAΣ, KΩΣTAΣ ΦOYKHΣ, ΣΠYPOΣ XATHPAΣ
1. Tι είναι ενεργειακή κρίση;
Mε την αυστηρή έννοια του όρου, ενεργειακή κρίση συνίσταται όταν η υπερβολική ή και αλόγιστη κατανάλωση των διαφόρων μορφών ενέργειας συνδυάζεται με την έλλειψη ικανών πόρων που θα καλύψουν τη ζήτηση. Πρακτικά, όμως, περιόδους ενεργειακής κρίσης διανύουμε όταν παρατηρείται εσκεμμένη ή μη μείωση στην παροχή πρωτογενούς μορφής ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση, αυτό συνεπάγεται αύξηση στο κόστος παραγωγής των συμβατικών μορφών ενέργειας (ηλεκτρισμός), καθώς, βέβαια, και στην τιμή πώλησης των φυσικών ενεργειακών αποθεμάτων, όπως είναι το πετρέλαιο. Aυτό επιδρά άμεσα στην οικονομία ενός κράτους, καθώς έτσι το κόστος της βιομηχανικής παραγωγής αυξάνεται, παρασύροντας τις τιμές χονδρικής και λιανικής πώλησης των διαφόρων προϊόντων.
BOX (διάγραμμα από κασταν)
Iστορικό των πρόσφατων ενεργειακών κρίσεων
1973: Εμπάργκο στην εξαγωγή πετρελαίου από διάφορες αραβικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες, σε ένδειξη διαμαρτυρίας της στήριξης των Δυτικών χωρών στο Ισραήλ για τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ.
1979: Ιρανική Επανάσταση.
1981: Πόλεμος Ιράν-Ιράκ.
1990: Πόλεμος στον Περσικό Κόλπο.
1998: Ασιατική οικονομική κρίση.
2000: Βρετανική κρίση στα καύσιμα, λόγω της αύξησης της τιμής του αργού πετρελαίου, σε συνδυασμό με υψηλή φορολογία των καυσίμων κίνησης.
2003: Πόλεμος στο Ιράκ.
2004-2005: Δραματική αύξηση των τιμών, λόγω των στενών περιθωρίων προμήθειας απέναντι στην αυξανόμενη ζήτηση.
2. Τι είναι κερδοσκοπία, ποιοι επωφελούνται από αυτήν και πώς;
Κερδοσκοπία είναι οποιαδήποτε κίνηση διαφόρων επενδυτών να αγοράζουν ποσότητες πετρελαίου, όχι για ρεαλιστικούς σκοπούς και ανάγκες, αλλά για να επωφεληθούν από τα χρηματιστηριακά παιχνίδια, αποκομίζοντας κέρδη από τα συμβόλαια πετρελαίου. Κερδοσκοπία στη βενζίνη δύσκολα υφίσταται, ωστόσο το πετρέλαιο κίνησης και το πετρέλαιο θέρμανσης προσφέρονται για τέτοια «παιχνίδια», αφού υπόκεινται σε διαφορετική φορολόγηση.
3. Πώς η άνοδος της τιμής του πετρελαίου συνδέεται με την άνοδο της τιμής της βενζίνης;
Βασικός λόγος της ανόδου είναι η αύξηση του κόστους διύλισης του πετρελαίου απ’ όπου προέρχεται το καύσιμο. Ειδικά το κόστος παραγωγής της βενζίνης υψηλών οκτανίων ανεβαίνει σημαντικά λόγω της αύξησης των τιμών του πετρελαίου, καθώς χρειάζεται μεγαλύτερη ποσότητα αργού για την παραγωγή της.
4. Πόσο πιθανό είναι η τιμή του πετρελαίου να αγγίξει τα 100 δολάρια ανά βαρέλι;
Τα σενάρια της αμερικανικής τράπεζας επενδύσεων Goldmam Sachs τον περασμένο Μάρτιο για αύξηση της τιμής του πετρελαίου στα 105 δολάρια το βαρέλι αντιμετωπίστηκαν ως υπερβολικά την περίοδο εκείνη. Ωστόσο, ύστερα από το «ράλλυ» του πετρελαίου τους τελευταίους δύο μήνες, με την τιμή του να ξεπερνά τα 70 δολάρια, αλλά και το μέγεθος της καταστροφής του κυκλώνα Κατρίνα στις ΗΠΑ, οι αναλυτές εξετάζουν σοβαρά το ενδεχόμενο κάποια στιγμή η τιμή του βαρελιού να ξεπεράσει το ψυχολογικό φράγμα των 100 δολαρίων. Ωστόσο, βάσει των θεμελιωδών στοιχείων της αγοράς, προς το παρόν, δεν υπάρχει περίπτωση να ξεπεράσει τα 80 δολάρια.
5. Kατά πόσο αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπως της Iνδίας και της Kίνας, επηρεάζουν την τιμή του πετρελαίου;
Η Κίνα είναι σήμερα η υπ’ αριθμόν 2 χώρα στην κατανάλωση πετρελαίου και οι ενεργειακές της ανάγκες, όσο αυξάνονται, επιδρούν στην τιμή του πετρελαίου, βάσει του κανόνα της προσφοράς και της ζήτησης.
ΓPAΦHMA ME EΞEΛIΞH KATANAΛΩΣHΣ ΣE INΔIA, KINA KAI HΠA
6. Πώς έχει εξελιχθεί η παγκόσμια κατανάλωση τα τελευταία χρόνια;
Aπό το 1981 έως το 2001, η κατανάλωση πετρελαίου δεν παρουσίασε σημαντικές διακυμάνσεις, με την αναλογία για κάθε κάτοικο των ανεπτυγμένων οικονομιών να φτάνει στα 4,47 βαρέλια. Aπό εκεί και πέρα, ενδιαφέρον έχει να δει κανείς πώς κατανέμονται οι ενεργειακές ανάγκες κατά γεωγραφική περιοχή. Παραθέτουμε εμείς το... Top 10 των πιο ενεργειοβόρων χωρών του πλανήτη.
ΓPAΦHMA ME KATANAΛΩΣEIΣ ANA XΩPA KAI ANA HΠEIPO & TOP 10 TΩN ENEPΓEIOBOPΩN XΩPΩN
7. Πώς κυμάνθηκε η τιμή της βενζίνης από τις αρχές του έτους μέχρι σήμερα;
Από τις αρχές του χρόνου η διεθνής τιμή της βενζίνης έχει αυξηθεί κατά 151,67%, ενώ στο διάστημα από 26 Αυγούστου μέχρι 2 Σεπτεμβρίου αυξήθηκε κατά 18,42%. Στα καθ’ ημάς, από το ξεκίνημα του 2004 μέχρι τα μέσα του Σεπτεμβρίου, η τιμή λιανικής της αμόλυβδης βενζίνης έχει αυξηθεί κατά 39% και του brent κατά 112,6%. Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου, η αμόλυβδη έφτανε στον καταναλωτή με 0,749 ευρώ το λίτρο, ενώ σήμερα ανέρχεται σε 1,015 ευρώ το λίτρο. Αντίστοιχα, το brent ξεκίνησε τη χρονιά από τα 38 δολάρια το βαρέλι και στις ημέρες μας «ίπταται» στα 63.
8. Πώς διαμορφώνεται η τιμή λιανικής της βενζίνης;
Στην τιμή της ακατέργαστης πρώτης ύλης (αργό πετρέλαιο, που ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές ήταν 30 λεπτά το λίτρο) προστίθεται ένα 23%, που αφορά τη διύλιση και το κέρδος του διυλιστηρίου. Κατόπιν, στο «σακούλι» μπαίνει ο -υπέρ κράτους- φόρος κατανάλωσης και ο ΦΠΑ, που ανέρχονται σε... 163% της ακατέργαστης πρώτης ύλης, καθώς και μια εισφορά… 2 λεπτών υπέρ τρίτων. Τα έξοδα διανομής και το κέρδος των εταιρειών προσεγγίζουν το 27% της πρώτης ύλης και το κέρδος του πρατηρίου είναι 4 λεπτά.
9. Περισσότερο οργανωμένα και με σύγχρονες υποδομές πρατήρια μπορούν, εν μέρει, να καταπολεμήσουν την ακρίβεια στα καύσιμα;
Η εφαρμογή σύγχρονης τεχνολογίας και υποδομών μειώνει το λειτουργικό κόστος των επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να είναι περισσότερο ανταγωνιστικές και να παρέχουν καλύτερα και πιο φθηνά προϊόντα. Αυτό, όμως, δε συμβαίνει στην ελληνική αγορά καυσίμων, όπου αντιδρούν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, προκειμένου να αποφύγουν την εφάπαξ δαπάνη της αναβάθμισής τους. Πρόσφατο παράδειγμα, η τοποθέτηση ταμειακών μηχανών στις αντλίες: δεν ακούσαμε τίποτα γι’ αυτό, εδώ και πολλούς μήνες...
10. Oι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες είχαν κάποια περιθώρια να συγκρατήσουν την τιμή της βενζίνης και, αν ναι, ποια θα μπορούσαν να είναι αυτά;
Σαφώς και είχαν. Tο ελληνικό δημόσιο θα εισπράξει εφέτος ως ΦΠΑ από τη διακίνηση των καυσίμων περίπου 940 εκατ. ευρώ, σε μια καταστροφική για τους καταναλωτές χρονιά. Το 2004 οι αντίστοιχες εισπράξεις του ανήλθαν σε 600 εκατ. ευρώ. Αν υπήρχε πρόθεση συγκράτησης των τιμών, θα αρκούσε, πολύ απλά, να μειωθεί ο συντελεστής του ΦΠΑ από το 19% σε κατώτερο επίπεδο: τα τρόφιμα είναι είδη πρώτης ανάγκης, τα καύσιμα όχι;
11. Πώς μπορούμε να περιορίσουμε την κατανάλωση του αυτοκινήτου μας;
• Οδηγούμε πάντοτε μαλακά (προοδευτικά και με πρόβλεψη), με απαλούς χειρισμούς, μιας και η νευρικότητα μεταφέρεται και... στο δεξί πεντάλ και από εκεί γυρνά ξανά... στην τσέπη μας.
• Αποφεύγουμε να μπαίνουμε στην περιοχή μέγιστης ισχύος του κινητήρα, όταν δε χρειάζεται, μένοντας αποκλειστικά και μόνο στην περιοχή της ροπής στρέψης.
• Συνηθίζουμε να οδηγούμε με μία ταχύτητα επάνω στο κιβώτιο, ούτως ώστε ο κινητήρας να δουλεύει με λιγότερες στροφές.
• Αποφεύγουμε τα άσκοπα στιγμιαία φρεναρίσματα. Ο μέσος Έλληνας οδηγός συνήθως οδηγεί με το πόδι πάνω στο φρένο και το συμπλέκτη, επιβραδύνοντας κάθε φορά που νομίζει ότι κάτι συμβαίνει και επιταχύνοντας στη συνέχεια. Αυτό, απλά, σημαίνει φθορά στα φρένα, στο συμπλέκτη, στα λάστιχα και, φυσικά, αυξημένη κατανάλωση.
• Ιδανικά, αν μπορούμε να υπολογίζουμε την ταχύτητα του «ρεύματος», ώστε να ακολουθούμε με σταθερή ταχύτητα, επιτυγχάνουμε ελάχιστη χρήση του κιβώτιου και των φρένων, κάτι που μεταφράζεται σε οικονομία καυσίμου.
• Όσο περισσότερο φορτώνουμε το αυτοκίνητό μας, και ειδικά όταν τα φορτία είναι έξω από αυτό (σχάρες), τόσο αυξάνουμε την κατανάλωση. Αύξηση του φορτίου κατά 50 κιλά αυξάνει την κατανάλωση κατά 2%.
• Οι σωστές πιέσεις στα ελαστικά εξοικονομούν καύσιμα μέχρι και κατά 3,5%. Ιδανικά, ελέγχουμε τις πιέσεις των ελαστικών κάθε φορά που βάζουμε καύσιμα.
• Το ίδιο και ο καλορυθμισμένος κινητήρας, αλλά και η σωστή γεωμετρία της ανάρτησης (κάμπερ, κάστερ, σύγκλιση). Ο ρυθμισμένος κινητήρας σημαίνει σωστή καύση, με οικονομία καυσίμου μέχρι και 10%, και λιγότερα ρυπογόνα καυσαέρια.
• Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (ραδιόφωνο, καθαριστήρες, φώτα και ειδικά κλιματισμός) αυξάνει σημαντικά την ανάγκη καυσίμου.
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η οικονομική οδήγηση είναι ένα κράμα ενεργειών του οδηγού, που έχει επιτυχία (μείωση κατανάλωσης έως και 20%!), μόνο όταν δεν αποβαίνει σε βάρος της ασφάλειας.
12. Τι ρόλο μπορεί να έχει η αεροδυναμική στην εξοικονόμηση καυσίμου;
Η επίδραση της αεροδυναμικής στην κατανάλωση είναι δεδομένη, όχι όμως και σταθερή, καθώς η αντίσταση του αέρα σ’ ένα όχημα δρα ως φρένο, καταναλώνοντας, έτσι, ένα μέρος της ισχύος που παράγει ο κινητήρας. Με δεδομένο ότι η αντίσταση αυτή εκφράζεται -χονδρικά- ως το γινόμενο της μετωπικής επιφάνειας του οχήματος επί την ταχύτητά του, γίνεται κατανοητό ότι αυτή επηρεάζεται από δύο ξεχωριστούς παράγοντες.
13. Πόσο επηρεάζουν τα ελαστικά ενός αυτοκινήτου την ποσότητα καυσίμου που αυτό καταναλώνει;
Ο μηχανισμός μέσω του οποίου τα ελαστικά επηρεάζουν την κατανάλωση είναι, κατά κύριο λόγο, η αντίσταση κύλισης. Μια γενική θεωρητική σχέση αναφέρει ότι μια μείωση κατά 10% στην αντίσταση κύλισης των τροχών επιφέρει εξοικονόμηση καυσίμου της τάξης του 2%. Η αντίσταση κύλισης, με τη σειρά της, εξαρτάται άμεσα από την παραμόρφωση στην οποία υπόκεινται τα ελαστικά κατά την κίνηση. Συνεπώς, οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν αυτήν την τιμή είναι το βάρος του αυτοκινήτου, η ταχύτητα με την οποία κινείται, η πίεση του αέρα στο εσωτερικό των ελαστικών, το είδος και η σκληρότητα του σκελετού, η σκληρότητα της γόμας και το πλάτος του πέλματος.
14. Πόσο αρνητικά επηρεάζει το βάρος ενός αυτοκινήτου (του ιδίου ή του φορτίου που φέρει) την κατανάλωσή του;
Η αύξηση του βάρους ενός αυτοκινήτου επηρεάζει αρνητικά τις επιδόσεις του στον τομέα της κατανάλωσης. Η θεωρητική σύνδεση μεταξύ βάρους και κατανάλωσης είναι ότι μια μείωση κατά 10% στο βάρος επιφέρει μια αντίστοιχη μείωση στην κατανάλωση κατά 6%.
15. Τι εξοικονόμηση καυσίμου μπορεί να επιφέρει η υβριδική τεχνολογία για κινητήρες αντίστοιχου κυβισμού;
Σε αυτήν την ερώτηση μεγάλο ρόλο παίζει το είδος των μετακινήσεων στο οποίο αναφερόμαστε. Όταν πρόκειται για αστικές διαδρομές, τότε ένα υβριδικό αυτοκίνητο μπορεί να εξοικονομήσει μέχρι και 50% στην κατανάλωση. Αυτό είναι αποτέλεσμα της δυνατότητας των υβριδικών να σβήνουν τον κινητήρα όταν το αυτοκίνητο σταματά, γεγονός που συμβαίνει συχνά μέσα στην κίνηση. Στον αυτοκινητόδρομο, αντίθετα, η διαφορά μειώνεται, παραμένοντας, όμως, πάντα υπέρ του υβριδικού. Ο λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι ότι στις μεγάλες ταχύτητες τον κύριο φόρτο εργασίας «σηκώνει» ο βενζινοκινητήρας, ενώ η επικουρική δράση του ηλεκτροκινητήρα περιορίζεται στη φάση της επιτάχυνσης.
16. Ποιος ο ρόλος του τύπου κιβωτίου (αυτόματο ή χειροκίνητο) στην κατανάλωση;
Η επίδραση ενός αυτόματου κιβωτίου στην κατανάλωση έχει να κάνει κυρίως με τον τύπο του. Βασιζόμενοι στα στοιχεία που ανακοινώνουν οι κατασκευαστές, φαίνεται ξεκάθαρα ότι τα κιβώτια με μετατροπέα ροπής επιβαρύνουν την κατανάλωση. Αντίθετα, τα ηλεκτροϋδραυλικά (π.χ., Sensodrive, Dualogic, SMG κτλ.), με τη συνεχώς μεταβαλλόμενη σχέση μετάδοσης (CVT), δείχνουν επίσης να τη βελτιώνουν ή, έστω, να μην την επηρεάζουν αρνητικά. Μιλώντας με ποσοστά, τα αυτόματα κιβώτια με μετατροπέα ροπής προσθέτουν συνήθως ένα 15%, όταν τα CVT δηλώνονται να έχουν σχεδόν ίδιες καταναλώσεις και τα ηλεκτροϋδραυλικά να καταφέρνουν μια εξοικονόμηση περίπου κατά 10%.
17. Πόσο επιβαρύνουν την κατανάλωση τα διάφορα συστήματα τετρακίνησης (μόνιμης και μη);
Σε αυτό το ερώτημα η απάντηση περιστρέφεται κυρίως γύρω από τα συστήματα μόνιμης τετρακίνησης, τα οποία επιβαρύνουν ουσιαστικά την κατανάλωση. Ο λόγος για τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι ότι η μετάδοση της κίνησης και στους τέσσερις τροχούς με τρία διαφορικά επιφέρει σημαντική αύξηση στην απώλεια ισχύος. Δηλαδή, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ισχύος που παράγει ο κινητήρας χάνεται στην πορεία προς τους τροχούς. Το ποσοστό στο οποίο αυτό επηρεάζει την κατανάλωση εξαρτάται από το είδος των διαφορικών, ωστόσο σε κάθε περίπτωση δεν υπερβαίνει το 20% (π.χ., η Audi δηλώνει ότι το σύστημα Quattro στο Α4 προσθέτει περίπου 10%). Αντίθετα, τα συστήματα μη μόνιμης τετρακίνησης δεν έχουν τόσο σημαντικές επιπτώσεις, με δεδομένο ότι οι καθημερινές μετακινήσεις σπάνια δημιουργούν την ανάγκη για μετάδοση της κίνησης και στους τέσσερις τροχούς.
18. Πόσο πιο οικονομικός μπορεί να είναι ένας πετρελαιοκινητήρας, σε σύγκριση με ένα βενζινοκινητήρα;
Συγκρίνοντας τις αντίστοιχες καταναλώσεις του ίδιου αυτοκινήτου σε έκδοση με βενζίνη και ντίζελ ίδιας χωρητικότητας, γίνεται αμέσως εμφανές ότι το δεύτερο είναι σαφώς πιο οικονομικό. Το πόσο πιο οικονομικό δε φαίνεται να έχει να κάνει με τον κυβισμό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα ποσοστά. Δηλαδή, η διαφορά μεταξύ των δύο κυμαίνεται στο 30% (βάσει των τιμών που ανακοινώνουν οι εταιρείες), ανεξάρτητα αν συγκρίνουμε δύο σύνολα των 1.400 κ.εκ. ή δύο των 3.000 κ.εκ.
19. Πόσο αντιπροσωπευτικές είναι οι ονομαστικές καταναλώσεις που ανακοινώνουν οι κατασκευαστές αυτοκινήτων και βασίζονται στο Νέο Ευρωπαϊκό Κύκλο Οδήγησης (New European Driving Cycle);
Η αλήθεια είναι ότι ο ΝEDC δεν είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικός για την εξαγωγή ασφαλών τιμών κατανάλωσης. Ο κύριος λόγος είναι ότι υποθέτει ένα είδος μετακίνησης (ειδικά μέσα στην πόλη), όπου οι επιταχύνσεις από στάση γίνονται υπερβολικά αργά (π.χ., 0-50 χλμ./ώρα σε 20 δλ.) και, γενικά, η διακύμανση της ταχύτητας είναι πολύ πιο ομαλή σε σχέση με αυτήν που πραγματικά συμβαίνει σε μια πόλη.
20. Tελικά, η αυτοκινητοβιομηχανία τι κάνει; Πότε θα είναι έτοιμη για το μεγάλο ενεργειακό «άλμα»;
Με την έννοια «άλμα», αυτήν τη στιγμή, η αυτοκινητοβιομηχανία υπονοεί την εισαγωγή των αυτοκινήτων ενεργειακών κυψελών στο στάδιο της μαζικής παραγωγής. Οι προβλέψεις για το πότε αυτή η πειραματική μέχρι τώρα τεχνολογία θα βγει στην αγορά συνδέονται με δύο δεδομένα. Το πρώτο έχει να κάνει με την περαιτέρω εξέλιξη της τεχνολογίας που φέρει το ίδιο το αυτοκίνητο. Επί του παρόντος, οι δεξαμενές αποθήκευσης του υδρογόνου (το «καύσιμο» που χρησιμοποιείται), όπως και οι κυψέλες στις οποίες συντελείται η υδρόλυση (η διαδικασία που παράγει την απαραίτητη ηλεκτρική ενέργεια), είναι ακριβά και, το κυριότερο, ατελή ακόμα εξαρτήματα. Το δεύτερο ζήτημα αφορά την παραγωγή και την αποθήκευση του υδρογόνου στο σημείο πώλησης. Προς το παρόν, μελετώνται ακόμα τρόποι ώστε το υδρογόνο να παράγεται με «καθαρό» τρόπο, ενώ για τις δεξαμενές όπου αυτό θα φυλάσσεται ισχύει λίγο πολύ ό,τι και για τις αντίστοιχες που φέρει το ίδιο το αυτοκίνητο. Οι μηχανικοί των μεγάλων εταιρειών θα επιθυμούσαν η στιγμή που τα οχήματα ενεργειακών κυψελών θα βρουν το δρόμο προς τις εκθέσεις των αντιπροσώπων τους να είναι κάπου μέσα στο 2010, αλλά, όπως και οι ίδιοι παραδέχονται, ίσως τελικά χρειαστεί μία πενταετία ακόμα.